Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια υπέροχη εμπειρία για το ζευγάρι και η ευτυχής κατάληξή της προσφέρει μοναδικά συναισθήματα τόσο στο νεογέννητο όσο και στους γονείς. Ο φυσιολογικός τοκετός δεν είναι πάντοτε εφικτός, λόγω συνθηκών που αφορούν είτε στη μητέρα ή στο έμβρυο. Έτσι, ο μαιευτήρας μπορεί να πραγματοποιήσει υποβοηθούμενο κολπικό τοκετό με τη χρήση μαλακού αναρροφητικού εμβρυουλκού, ή να καταφύγει στην καισαρική τομή, ώστε να μειώσει τη πιθανότητα για μητρική και νεογνική νοσηρότητα.
Τόσο η εγκυμοσύνη όσο και ο τοκετός, ανεξαρτήτως του τρόπου που θα επιτευχθούν, επιφέρουν αλλαγές στην ανατομία και τη φυσιολογία της γυναίκας, οι οποίες είναι κατά βάση αναστρέψιμες μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά τον τοκετό.
Παρά τη σύντομη επιστροφή των γεννητικών ορμονών στα προ-εγκυμοσύνης επίπεδα και την επαναφορά της μήτρας στο φυσιολογικό της μέγεθος, οι μεταβολές στο πυελικό έδαφος της μητέρας και οι πιθανοί τραυματισμοί του κατά τον τοκετό (άμεσοι ή έμμεσοι), ενδέχεται να παραμείνουν και να προκαλέσουν συμπτώματα χαλάρωσης και λειτουργικά προβλήματα στην ουροδόχο κύστη και το έντερο.
Προβλήματα μετά τον τοκετό: Τραυματισμοί Πυελικού Εδάφους
Το πυελικό έδαφος αποτελείται από ένα σύμπλεγμα μυών, συνδέσμων και νεύρων που καταλαμβάνουν το χώρο μεταξύ του κάτω μέρους της σπονδυλικής στήλης (ιερό οστό) και του προσθίου τμήματος της λεκάνης (ηβικό οστό) στη γυναίκα, και είναι υπεύθυνο για τη συγκράτηση των οργάνων της πυέλου (ουροδόχος κύστη, μήτρα και κόλπος, ορθό τμήμα εντέρου) στη θέση τους.
Οι τραυματισμοί του πυελικού εδάφους κατά τον τοκετό μπορεί να είναι έμμεσοι – λόγω πίεσης που ασκεί το κεφάλι του μωρού στους μυς και τα νευρά της περιοχής, κατά την κάθοδό του στον κόλπο – ή άμεσοι εξαιτίας τραυματισμού των ανατομικών δομών λόγω χρήσης εμβρυουλκού, περινεοτομίας ή ρήξης του κόλπου. Τραυματισμοί αυτού του είδους συμβαίνουν κυρίως κατά τον πρώτο κολπικό τοκετό, ενώ ως προδιαθεσικοί παράγοντες αναγνωρίζονται η προχωρημένη ηλικία της μητέρας κατά τη σύλληψη, ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος της μητέρας, η δυσαναλογία εύρους πυέλου της μητέρας και μεγέθους του μωρού, η μεγάλη διάρκεια του δευτέρου σταδίου του τοκετού (πάνω από 2 ώρες), η δυστοκία ώμων και άλλα.
Τα συμπτώματα που προκύπτουν από τον τραυματισμό του πυελικού εδάφους μπορεί να εκδηλωθούν άμεσα μέσα στις πρώτες μέρες ή εβδομάδες μετά τον τοκετό ή να εμφανιστούν αργότερα, μήνες ή χρόνια μετά. Τα συμπτώματα μπορεί να αφορούν:
Το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα: ακράτεια ούρων, συχνουρία, νυκτουρία.
Το τελικό τμήμα του εντέρου (ορθό): ακράτεια αερίων ή και κοπράνων (ιδιαίτερα σε τραυματισμό του σφιγκτήρα του ορθού), δυσκολία στην αφόδευση και ατελής κένωση.
Τον κόλπο και τη μήτρα: πρόπτωση των κολπικών τοιχωμάτων (κυστεοκήλη, ορθοκήλη) ή πρόπτωση της μήτρας, που δημιουργεί αίσθημα πίεσης και βάρους, καθώς και αίσθηση ξένου σώματος στον κόλπο.
Τη σεξουαλική λειτουργία: δυσπαρευνία (πόνος κατά τη διείσδυση), μειωμένη αίσθηση κατά τη διείσδυση, μείωση ή απουσία ευχαρίστησης.
Προβλήματα μετά τον τοκετό & Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση των προβλημάτων μετά τον τοκετό περιλαμβάνει τόσο συντηρητικά μέτρα όσο και χειρουργική θεραπεία. Ο εξειδικευμένος ουρογυναικολόγος θα ανασκοπήσει τα γεγονότα του τοκετού και θα εκτιμήσει κλινικά τα συμπτώματα, υποβοηθούμενος όπου χρειάζεται από κατάλληλες εξετάσεις, ώστε να προτείνει την κατάλληλη θεραπεία (φυσιοθεραπεία, χρήση κολπικών πεσσών στήριξης, χορήγηση τοπικών οιστρογόνων, θεραπεία laser ή χειρουργική επέμβαση). Ως γενική αρχή, η χειρουργική αποκατάσταση συστήνεται μόνο στις γυναίκες που δεν επιθυμούν περαιτέρω εγκυμοσύνες, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος υποτροπής των συμπτωμάτων μετά από ένα νέο τοκετό.
Πρόληψη προβλημάτων μετά τον τοκετό
Μέθοδοι πρόληψης τέτοιων προβλημάτων μετά από τον τοκετό υπάρχουν και αφορούν τόσο στην περίοδο πριν τη σύλληψη, όσο και στη διαχείριση της εγκυμοσύνης και του τοκετού από το μαιευτήρα. Οι γυναίκες πρέπει να ενημερώνονται για την ευεργετική επίδραση του φυσιολογικού δείκτη μάζας-σώματος και των ασκήσεων ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους στην προ-εγκυμοσύνης περίοδο, καθώς και για την εν μέρει προστατευτική δράση της καισαρικής στο πυελικό έδαφος της γυναίκας, συνυπολογίζοντας όμως και τους σχετικούς κινδύνους που απορρέουν από ένα χειρουργείο. Άλλες στρατηγικές πρόληψης περιλαμβάνουν την πρόκληση τοκετού περίπου στις 38 εβδομάδες, όταν υπερηχογραφικά εκτιμάται η γέννηση ενός μωρού μεγαλύτερου από 4kg, τη συντόμευση του σταδίου εξώθησης με τη χρήση ωκυτοκίνης και την αποφυγή χρήσης μεταλλικών εμβρυουλκών (κουτάλες), όπου υπάρχει αποτελεσματική εναλλακτική μέθοδος μαίευσης.