Η ενδομητρίωση είναι η πάθηση εκείνη που οφείλεται στην εμφύτευση και ανάπτυξη κυττάρων της εσωτερικής επιφάνειας της μήτρας (ενδομήτριο) εκτός αυτής. Τα κύτταρα αυτά (εστίες ενδομητρίωσης) ανευρίσκονται στις σάλπιγγες, τις ωοθήκες, τους συνδέσμους που συγκρατούν τη μήτρα στη θέση της (ιερομητρικοί σύνδεσμοι) και την εσωτερική επένδυση της πυέλου (περιτόναιο).

Παρά το γεγονός ότι είναι συχνή πάθηση στις γυναίκες της αναπαρωγικής ηλικίας (10-12%), πολλές φορές η διάγνωση καθυστερεί για χρόνια, κυρίως λόγω υποτίμησης των συμπτωμάτων εκ μέρους των γυναικών, αλλά και μή έγκαιρης παραπομπής τους στον εξειδικευμένο γυναικολόγο.

Αιτιολογία

Οι αιτίες της ενδομητρίωσης δεν είναι πλήρως γνωστές παρά τη συνεχιζόμενη έρευνα ετών. Η επικρατούσα θεωρία είναι ότι σε κάποιες γυναίκες συμβαίνει ανάστροφη αιμορραγία κατά τη διάρκεια της περιόδου, η οποία διαμέσου των σαλπίγγων παρασύρει κύτταρα του ενδομητρίου μέσα στην πύελο, όπου και εμφυτεύονται στα διάφορα όργανα και το περιτόναιο. Γενετικοί παράγοντες και διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος φαίνεται ότι επίσης παίζουν κάποιο ρόλο στην εμφύτευση και τον πολλαπλασιασμό των εστιών ενδομητρίωσης μέσα στην πύελο.

Συμπτώματα

Σε κάθε κύκλο της γυναίκας στην αναπαραγωγική ηλικία, τα κύτταρα του ενδομητρίου αποπίπτουν με αποτέλεσμα την αιμορραγία που, διαμέσου του τραχήλου, εμφανίζεται στον κόλπο (περίοδος). Σε γυναίκες με ενδομητρίωση, τα κύτταρα που αναπτύσσονται εκτός της μήτρας «φουσκώνουν» και αιμορραγούν μέσα στην κοιλιά κατά τη διάρκεια της περιόδου, δημιουργώντας φλεγμονή και συμφύσεις στα όργανα της πυέλου και κύστεις στις ωοθήκες (ενδομητρίωμα).

• Δυσμηνόρροια: είναι ο πολύ έντονος πόνος χαμηλά στην κοιλιά κατά τη διάρκεια της περιόδου (ακόμη και λίγες μέρες πριν και μετά από αυτή), σε βαθμό που επηρεάζει την ποιότητα ζωής, την εργασία και τις κοινωνικές σχέσεις της γυναίκας

• Δυσπαρευνία: είναι ο πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Μπορεί να γίνεται ιδιαίτερα έντονος στη βαθιά διείσδυση και να κρατάει ακόμη και για ώρες μετά την επαφή

• Πόνος κατά την ούρηση και την αφόδευση: είναι συνήθως συμπτώματα που υποδηλώνουν βαριά ενδομητρίωση, με εστίες στην ουροδόχο κύστη και το έντερο  

• Υπογονιμότητα: οι εστίες ενδομητρίωσης αιμορραγούν γύρω από και πάνω στις σάλπιγγες και τις ωοθήκες προκαλώντας φλεγμονή και συμφύσεις που οδηγούν σε υπογονιμότητα (30% των υπογόνιμων γυναικών έχουν ενδομητρίωση)

Διάγνωση

Η μοναδική αξιόπιστη μέθοδος διάγνωσης της ενδομητρίωσης είναι η λαπαροσκόπηση. Η κλινική υποψία για τη νόσο μπαίνει από το ιστορικό της γυναίκας, ενώ το διακολπικό υπερηχογράφημα μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες για την ύπαρξη κύστεων στις ωοθήκες και συμφύσεις.

Θεραπεία

Η ενδεδειγμένη θεραπεία της ενδομητριώσης εξαρτάται από το είδος και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, αλλά και από το αν αναζητάται θεραπεία της νόσου στα πλαίσια της διόρθωσης της υπογονιμότητας.

Κοινά παυσίπονα και ειδικά αναλγητικά κατά του νευροπαθητικού πόνου μπορούν να αποτελέσουν μια πρώτη επιλογή σε ήπιες καταστάσεις, ενώ και το σπιράλ προγεστερόνης (MIRENA IUS) μπορεί να δώσει καλά αποτελέσματα.

Σε σοβαρότερες καταστάσεις η εξαίρεση των εστιών ενδομητρίωσης με λαπαροσκοπική χειρουργική αποτελεί την καλύτερη μέθοδο θεραπείας τόσο όσον αφορά στα συμπτώματα όσο και στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.