Η μήτρα αποτελεί το κύριο αναπαραγωγικό όργανο της γυναίκας: αποτελείται από το σώμα της μήτρας, προς τα πάνω, το οποίο συνδέεται με τις σάλπιγγες, και τον τράχηλο προς τα κάτω που διαστέλλεται κατά τον τοκετό, ώστε να επιτρέψει τη δίοδο και τη γέννηση του εμβρύου.

Η μήτρα μπορεί να παρουσιάσει τόσο καλοήθη όσο και, σπανιότερα, κακοήθη παθολογία που εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα και μπορεί να διαγνωσθεί σχετικά εύκολα με την κλινική εξέταση, το τεστ Παπανικολάου, τις απεικονιστικές μεθόδους (υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία) και την υστεροσκοπική εξέταση και λήψη βιοψίας.

Καλοήθεις παθήσεις

• Πολύποδες του ενδομητρίου

Είναι μορφώματα που αναπτύσσονται στην κοιλότητα της μήτρας και μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία και υπογονιμότητα. Ανευρίσκονται με το διακολπικό υπερηχογράφημα και η αντιμετώπισή τους είναι χειρουργική

• Ινομυώματα μήτρας

Είναι συμπαγής όγκοι της μήτρας που μπορεί να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε σημείο της μυικής στοιβάδας της μήτρας και να προβάλλουν είτε προς την ενδομητρική κοιλότητα (υπο-βλεννογόνια) είτε προς την έξω επιφάνεια της μήτρας (υπο-ορογόνια). Είναι πολύ συχνή πάθηση στις γυναίκες κυρίως μετά τα 30 έτη και αυξάνουν σε μέγεθος κατά την αναπαραγωγική ηλικία λόγω της επίδρασης των οιστρογόνων, ενώ συρρικνώνονται στην εμμηνόπαυση. Ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση τους προκαλούν αιμορραγία, αίσθημα πίεσης στην κοιλιά και την ουροδόχο κύστη, υπογονιμότητα ή και επιπλοκές στην κύηση. Η θεραπεία γίνεται με χειρουργική εξαίρεση των ινομυωμάτων, ως επί των πλείστων με τη μέθοδο της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, ενώ η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να επιβραδύνει παροδικά την αύξηση του μεγέθους τους.

• Αδενομύωση

Είναι η πάθηση που προκύπτει λόγω της «μετανάστευσης» κυττάρων της εσωτερικής στοιβάδας (ενδομήτριο) στο μυικό τοίχωμα της μήτρας, τα οποία κάτω από την επίδραση των ορμονών (οιστρογόνα και προγεστερόνη) σε κάθε έμμηνο ρύση αυξάνουν σε μέγεθος με αποτέλεσμα την διόγκωση της μήτρας και την αιμορραγία. Η θεραπεία είναι συντηρητική στην αναπαραγωγική ηλικία και χειρουργική όταν η γυναίκα έχει ολοκληρώσει την τεκνοποίηση.

Κακοήθεις παθήσεις

• Καρκίνος ενδομητρίου

Η πιθανότητα να εμφανίσει μια γυναίκα καρκίνο του ενδομητρίου είναι 2-3% και συνήθως εμφανίζεται σε ηλικίες άνω των 45 ετών. Η διάγνωση γίνεται τις περισσότερες φορές έγκαιρα όταν ο καρκίνος είναι σε αρχικά στάδια λόγω της ανεξήγητης αιμορραγίας που προκαλεί, η οποία προτρέπει τη γυναίκα να συμβουλευτεί τον ιατρό της. Η υποψία τίθεται με την κλινική εξέταση και το υπερηχογράφημα ή τη μαγνητική τομογραφία, ενώ η επιβεβαίωση γίνεται με την υστεροσκόπηση (εισαγωγή μικροσκοπικής κάμερας στη μήτρα διαμέσου του τραχήλου) και τη λήψη βιοψίας από το ενδομήτριο.

Η θεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου έγκειται στη χειρουργική αφαίρεση (λαπαροσκοπικά ή με τομή στην κοιλιά) της μήτρας μαζί με τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες, ενώ ανάλογα με το στάδιο της νόσου μπορεί να απαιτηθεί συμπληρωματική αγωγή με ακτινοβόληση ή χημειοθεραπεία.

• Σάρκωμα μήτρας

Το σάρκωμα είναι καρκίνος της μυικής στοιβάδας ή των συνδετικών ιστών που στηρίζουν τη μήτρα και είναι αρκετά σπανιότερη μορφή καρκίνου από αυτή του ενδομητρίου. Τα συμπτώματα που προκαλεί είναι αιμορραγία, αίσθημα πόνου ή φουσκώματος στην κοιλιά και πίεση στην ουροδόχο κύστη. Η διάγνωση γίνεται με την κλινική εξέταση, το υπερηχογράφημα και τη μαγνητική τομογραφία, ενώ η θεραπεία γίνεται και πάλι με συνδυασμό χειρουργικής εξαίρεσης της μήτρας και ακτινοθεραπεία ή/και χημειοθεραπεία.